Sité Woondiensten en Consortium E+ renoveren vier bestaande woningen aan de Multatulistraat in Doetinchem tot zeer energiezuinige Passiefhuizen.
Het blok van vier woningen is gebouwd in 1969. “Wij kiezen bewust voor renovatie van deze woningen, omdat wij relatief veel van dit type woningen hebben. Met dit proefproject willen wij kennis en ervaring opdoen met passiefbouwen voor toekomstige renovatieprojecten”, verteld projectleider Willeke Marneth van Sité. De renovatie wordt uitgevoerd door Consortium E+, een samenwerkingsverband van Architektengroep Gelderland, Bouwbedrijf EBU, Bouwvisie Advies, Hogeschool Arnhem-Nijmegen, HtW Installatietechniek, Syntens en Wassink Installatie.
Hoogwaardige thermische schil
Een goede bouwkundige schil met hoge isolatiewaarden vormt de basis bij passiefhuis woningen. In een nieuwbouw situatie is dit eenvoudiger te realiseren, omdat de details en aansluitingen nog vrij bedacht kunnen worden. Bij een renovatieproject zijn er natuurlijk al bestaande constructies en dus ook naden en doorvoeren waar je met het detailleren rekening dient te houden.
Aandacht voor detail
De bestaande details zijn van tevoren in kaart gebracht en gewijzigd door de Architectengroep Gelderland. Bouwvisie, het bouwkundig adviesbureau, heeft deze nieuwe concept details beoordeeld en zo nodig aangepast. Om een goede verwerkbaarheid te waarborgen is EBU als uitvoerende partij nauw bij dit proces betrokken. Ook is er advies ingewonnen bij Tremco Illbruck ten aanzien van de toe te passen afdichtingsmaterialen. Door deze zorgvuldige werkwijze zijn er maakbare en energetisch verantwoorde details ontstaan. De details zijn niet geheel koudebrug vrij, omdat dit hoge kosten met zich mee brengt en om praktische uitvoerbaarheid.
Luchtdoorlatendheid inschatten
Nadat de uiteindelijke details integraal zijn vastgesteld door het consortium, heeft Bouwvisie de luchtdichtheid volgens de uitgebreide schattingsmethode renovatie berekend en de PsiPH waarden berekend. Voor de luchtdichtheid zijn de c-waarden van de SBR renovatie en passiefhuis details gebruikt. Deze berekeningen zijn gemaakt voor 2 woningtypen: de tussen- en kopwoning. Dit geeft op voorhand een goed beeld over de te behalen luchtdoorlatendheid (klasse 3). Het resultaat, de luchtdoorlatendheid uitgedrukt in qv; 10; kar-waarde, van de beide woningtypen zou volgens de berekening 0,151 dm³/s.m² moeten zijn.
Bouwmethode en materiaalkeuze
Op basis van de berekende gegevens, heeft de aannemer EBU de werktekeningen gemaakt en zijn de elementen geproduceerd. Er is gekozen om zoveel mogelijk te prefabriceren onder geconditoneerde omstandigheden. Denk hierbij aan de voor- en achtergevel elementen. Op deze manier worden de faalkosten tijdens de bouwfase vermeden en wordt een goede kwaliteit gewaarborgd. Tussentijds is er door het consortium een controle/vervolg bijeenkomst in de werkplaats geweest. Hierin zijn de bevindingen meegenomen om in de bouw, voordeel te halen.
Er is gekozen voor dampopen gevelelementen met isolatiematerialen van Isofloc en Homatherm E+. Hiermee wordt een zo hoog mogelijke faseverschuiving gerealiseerd. Zo wordt het binnendringen van zomerhitte vertraagd en blijft het gedurende de zomer aangenaam koel in de woning. Daarnaast hebben deze materialen een hoge vochtopslag capaciteit waardoor eventuele condensatie geen schade aan de constructie veroorzaakt maar in de zomerperiode zal verdampen.
De opbouw van de HSB-gevelelementen met een Rc-waarde van 8,4 m2K/W is van binnen naar buiten als volgt:
– 12,5 mm Fermacel beplating
– 15 mm OSB beplating
– I-liggers 300 mm- Isofloc isolatie
– Homatherm Energie Plus Comfort 60 mm
– Eindafwerking sierpleister/steenstrips
De buitenkozijnen zijn gemaakt van Accoya hout met tripple beglazing (u-waarde 0,6). De voor- en achtergevel zijn compleet geprefabriceerd, dus voorzien van beglazing, schilderwerk en steenstrips. De kopgevels worden op locatie aangebracht, evenals de aanhelingen ter plaatse van de koppelingen tussen de elementen. Als laatste wordt het sierpleister en de zonwering aangebracht. De kruipruimte wordt volledig (hoogte ca. 45 cm) gevuld met een Comfort Plus Parel. Het dak wordt voorzien van nieuwe isolatie en dakbedekking waardoor een Rc-waarde van 7,50 m2W/K wordt verkregen. De achterzijde van de woningen wordt compleet uitgevoerd met zonwering.
Er is gekozen voor een ventilatiesysteem D, dus mechanische toe- en afvoer. De belangrijkste reden is om verse voorverwarmde buitenlucht naar binnen te halen. Deze verse buitenlucht hoeft niet meer extra opgewarmd te worden zoals bij natuurlijke toevoer via roosters. Er is niet gekozen voor een aardwarmte wisselaar om de buitenlucht extra voor te warmen of te koelen, omdat de ruimte op de percelen hiervoor niet toereikend is en het een extra investering vergt.
De leidingen zijn door HTW Installatietechniek luchtdicht aangebracht met behulp van speciale inbouwdozen en manchetten van het bedrijf Kaiser. Deze producten zijn speciaal voor toepassing bij passiefhuizen en luchtdicht bouwen ontwikkeld.
Kwaliteitsborging uitvoeringsfase
Tijdens de ruwbouwfase van de 1e woning zijn de aansluitingen en doorvoeren aan de hand van de ontwerpdetails beoordeeld door Bouwvisie. De leerpunten worden meegenomen bij het bouwen van de resterende woningen. Zodra de eerste woning aan de binnenkant is afgewerkt wordt er een blowerdoor test uitgevoerd om aan te tonen of de woning voldoet aan de Passiefhuiseis (n50=0,6 h-1 ) voor luchtdichtheid. Bij deze test wordt een drukverschil tussen binnen- en buiten gecreëerd waarna de hoeveelheid lucht wordt gemeten die via kieren en naden ontsnapt. Zodra er een toereikend temperatuurverschil tussen binnen en buiten (>10°C) is, worden er infrarood foto’s gemaakt om de thermische schil te controleren. De eventuele koudebruggen worden hiermee zichtbaar gemaakt.
Afweging duurzaamheid
In het voortraject is er een afweging gemaakt tussen de duurzaamheidsaspecten van de verschillende renovatiescenario’s. In de tabel worden de verschillende scenario’s weergegeven.
Als alleen de CO² reductie maatgevend is, dan is optie 3 renoveren tot passiefhuis niveau met een totale reductie van 73% de beste maatregel. Uiteindelijk is door de opdrachtgever Sité Woondiensten ook voor de optie passiefrenovatie gekozen.
Download hier de detailtekeningen van dit project. Wilt u op de hoogte blijven van dit project volg ons dan via twitter.